Η Φιγαλία στα σύνορα Φύσης και Πολιτισμού

1. Εισαγωγή
2. Δυο αιώνες κλεισμένοι στο Μουσείο
3. Η Ακρόπολη της Πελοποννήσου
4. Ένα Φαράγγι, αληθινός Παράδεισος

Εισαγωγή

Δυο είναι οι τομείς που η Φιγαλία μπορεί αξιοποιήσει προκειμένου να «απογειωθεί» αναπτυξιακά, εξασφαλίζοντας υψηλό επίπεδο διαβίωσης για τους μόνιμους κατοίκους της και επιτυγχάνοντας την ανάσχεση της εσωτερικής μετανάστευσης κυρίως των νέων παιδιών, που την εγκαταλείπουν για να αναζητήσουν μιαν άλλη, αβέβαιη τύχη, όχι απαραίτητα καλύτερη, σε μια μεγαλούπολη. Ο πρώτος τομέας είναι ο πολιτισμός, που αποτύπωσε το ίχνος του στην ιστορική διαδρομή της Φιγαλίας. Ο δεύτερος είναι το εκπληκτικό της φυσικό κάλλος, που θέλγει κάθε άνθρωπο ο οποίος αναζητεί στη φύση, οδό διαφυγής από την καθημερινότητά του.

Το μεγάλο πρόβλημα της περιοχής είναι σήμερα το ίδιο με όλες τις υπόλοιπες περιοχές της Ηλείας: Η δύσκολη πρόσβαση ενός ξένου στα εδάφη της. Ο πιο γνωστός δρόμος για να πάει κανείς στη Φιγαλία είναι να ακολουθήσει τη διαδρομή από το Θολό της Ζαχάρως προς τον Ναό του Επικουρίου Απόλλωνος. Αν έρχεται από τη Μεσσηνία, μπορεί λίγο πριν το Κοπανάκι να στρίψει προς βορρά και πάλι να βρεθεί στην περιοχή της Φιγαλίας.

Η πρώτη μέριμνα της τοπικής κοινωνίας, λοιπόν, είναι η βελτίωση της δυνατότητας πρόσβασης τουριστών στην περιοχή, παράλληλα με τη δημιουργία υποδομών σίτισης και στέγασής τους. Το Κυβερνητικό πρόγραμμα χρηματοδότησης των Δήμων, γνωστό ως «Θησέας», αλλά και η Τέταρτη Διαχειριστική Περίοδος (Δ! ΚΠΣ) προσφέρουν πολλές ευκαιρίες σε αυτή την κατεύθυνση. Από κει και μετά, η Φιγαλία θα είναι έτοιμη να αναδειχθεί συγχρόνως σε μια από τις εισόδους στην Ηλεία και σε έναν προορισμό ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους και ξεχωριστού πολιτισμικού φορτίου.

Δυο αιώνες κλεισμένοι στο Μουσείο

Ως προς την πολιτισμική διάσταση, επίκεντρο μπορεί να γίνει το Λαογραφικό Μουσείο της Ζούρτσας, από το οποίο είναι εύλογο να ξεκινά μια ξενάγηση στην περιοχή και να ακολουθεί τη διαδρομή: τείχος της Αρχαίας πόλης, Αρχαία Κρήνη, Βυζαντινός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου, ευρήματα του Ναού της Αθηνάς και του Δία στο ύψωμα Κορδομπούλι, Επικούριος Απόλλων. Καθένα από αυτά τα αξιοθέατα μπορεί να γίνει ξεχωριστό αντικείμενο προβολής κι αξιοποίησης: Κυκλοφορία βιβλίων, CD-ROM και DVD με ενημερωτικό και διαδραστικό περιεχόμενο, χάρτες, ιστορικές αναφορές, κι ακόμα διοργάνωση ξεναγήσεων με παιγνιώδη χαρακτήρα (τύπου «κυνήγι θησαυρού» με βραβεία κι επαίνους για όσους μαθαίνουν περισσότερα για τον τόπο και την ιστορία του) μπορούν σε λίγο καιρό να κάνουν τη Φιγαλία γνωστή σε όλη την Ελλάδα. Το Λαογραφικό Μουσείο στεγάζεται σε ένα εκπληκτικό, πετρόκτιστο κτήριο και φιλοξενεί συλλογές αντικειμένων από τον 19^ο και τις αρχές του 20^ου αιώνα (αγροτικά εργαλεία, προσωπικά αντικείμενα των κατοίκων της εποχής, παραδοσιακές φορεσιές, μια ιστορική καμπάνα του 1834, κεντήματα, εργόχειρα, υφαντά, αργαλειούς και άλλα εργαλεία). Ολόκληρη η κοινότητα των Ζουρτσάνων της Διασποράς συνεισέφερε για τη δημιουργία του Λαογραφικού Μουσείου. Μια σοβαρή προσπάθεια τουριστικής αξιοποίησης της περιοχής, είναι βέβαιο ότι θα βρει συμπαραστάτες όλους αυτούς που πρόκοψαν μακριά από τα πατρογονικά τους εδάφη, αλλά ποτέ δεν τα ξέχασαν.

Το Μουσείο έκανε 17 χρόνια να ολοκληρωθεί και σε όλο αυτό το χρονικό διάστημα ενεργός συμπαραστάτης της προσπάθειας ήταν ο Σύλλογος Ζουρτσάνων «Ο Άγιος Νικόλαος». Πρόκειται για τον πολιτιστικό φορέα που, σε συνεργασία με τον Δήμο μπορεί να γίνει πρωτοπόρος στην οικονομική ωφέλεια του τόπου από το πολιτισμικό του φορτίο.

Η Ακρόπολη της Πελοποννήσου

Είναι απαραίτητο να αναφέρω ξεχωριστά τις δυνατότητες που δίνει στην περιοχή ο Ναός του Επικουρίου Απόλλωνος. Γύρω του μπορούν να στηθούν επιχειρηματικές μονάδες που θα αναδεικνύουν τη σημασία της «Ακρόπολης της Πελοποννήσου», όπως ονομάστηκε το κτίσμα. Κι ακόμα, η Τοπική και Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση μπορεί να προετοιμάσει και να διοργανώσει περιοδικές επιστημονικές συναντήσεις με κυκλοφορία των πρακτικών αμέσως μετά, και θέματα που αναδεικνύουν την αρχαιολογική, ιστορική και λαογραφική σημασία του Ναού.

Πρέπει να πούμε ότι αποτελεί ευτύχημα το ότι ξαναλειτούργησαν τα αναψυκτήρια δίπλα στο Ναό, μετά από πρωτοβουλία των βουλευτών Βύρωνα Πολύδωρα και Γιώργου Κοντογιάννη. Μέχρι τότε, όποιος ήθελε να θαυμάσει από κοντά τον περίφημο Ναό, έπρεπε να έχει μεριμνήσει να φέρει ακόμα και νερό μαζί του, από τη Φιγαλία ή άλλο γειτονικό χωριό. Τουλάχιστον τώρα, έχει τα στοιχειώδη. Αλλά αν μιλάμε για ανάπτυξη, τα στοιχειώδη δεν αρκούν. Άλλωστε, και σήμερα τα προβλήματα είναι εμφανή: Η έλλειψη μόνιμου προσωπικού φυλάκων του Ναού συνιστά σοβαρό ανασχετικό παράγοντα. Το καλοκαίρι του 2005 εργάστηκαν εκεί μόνο επτά εργαζόμενοι, οι οποίοι συγχρόνως λειτουργούσαν ως φύλακες, αλλά και εξέδιδαν τα εισιτήρια των επισκεπτών. Μετά το τέλος της καλοκαιρινής περιόδου, οι επτά εργαζόμενοι έγιναν τέσσερις, με συνέπεια η φύλαξη και προστασία του σπάνιου αυτού μνημείου να γίνεται πλημμελώς.

Ένα Φαράγγι, αληθινός Παράδεισος

Εξίσου σημαντικό πλεονέκτημα της Φιγαλίας συνιστά το φυσικό της κάλλος, με κυριότερο αξιοθέατο το περίφημο Φαράγγι της Νέδας, ένα τοπίο αξεπέραστης ομορφιάς, ίσως το ωραιότερο στην Ελλάδα. Γύρω του πλέχτηκε μια σειρά από μονοπάτια, που κάνουν το τοπίο πανέμορφο και θαμπώνουν με την ομορφιά τους τον επισκέπτη.

Το Φαράγγι της Νέδας μπορεί να φέρει χρήματα στους κατοίκους της Φιγαλίας. Ήδη σήμερα, παρά τα προβλήματα πρόσβασης, το αξιοποιούν επιχειρήσεις εναλλακτικού τουρισμού από την Ολυμπία ή και από άλλα μέρη της χώρας μας, εκτός Ηλείας. Αναρωτιέμαι τι είναι αυτό που εμποδίζει τα ανοικτά μυαλά της Φιγαλίας να μπουν στο χορό της ανάπτυξης, προβάλλοντας κι αξιοποιώντας τον σπάνιο αυτό φυσικό πλούτο…

Η Νέδα έχει ένα ακόμα πλεονέκτημα, που ως σήμερα δεν το έχει εκμεταλλευτεί: Μπορεί να χρηματοδοτηθεί από δυο Περιφέρειες, της Δυτικής Ελλάδας και της Πελοποννήσου. Η διαπεριφερειακή συνεργασία, συνεπώς, είναι επιβεβλημένη κατά τρόπο συστηματικό κι όχι ευκαιριακά κι αποσπασματικά, όπως γίνεται ως τώρα. Οι έξι δήμοι που βρέχονται από τη Νέδα ήδη συνεργάζονται καλά (Ανδρίτσαινα, Φιγαλία και Ζαχάρω από την Ηλεία, Αυλώνας, Δώριο και Ήρα από τη Μεσσηνία) αλλά πρέπει να στρέψουν αυτή τη συνεργασία προς πιο αποδοτικές κατευθύνσεις: επενδυτικά, οικονομικά και τουριστικά, όχι μόνο τα απαραίτητα περιβαλλοντικά.