Ανδρίτσαινα, το βαρύ πυροβολικό της παράδοσης

1. Εισαγωγή
2. Η πολιτιστική ομπρέλα του καλοκαιριού
3. Ένα φορτίο, βαρύ σαν Ιστορία
4. Η ανάπτυξη αρχίζει από τον Αμπελιώνα
5. Επιχειρηματικότητα, ο κρυφός άσσος
6. Στο μεταξύ, δεν ξεχνούμε τα αυτονόητα

Εισαγωγή

Η Ανδρίτσαινα είναι από κάθε άποψη μια μικρογραφία της Ηλείας: Περασμένα μεγαλεία, σημερινή εγκατάλειψη, πολλές δυνατότητες ανάπτυξης, μεγάλη επιθυμία προόδου από τους ντόπιους, αδυναμία αξιοποίησης των συμπατριωτών της διασποράς στην Ελλάδα και το εξωτερικό, πνευματικό και πολιτισμικό απόθεμα που παραμένει αναξιοποίητο, πρωτοπόροι επενδυτές που ακόμα δεν βρίσκουν μιμητές για υποκειμενικούς και αντικειμενικούς λόγους, ανείπωτο φυσικό κάλλος… Μπορεί κανείς να βρει δεκάδες ιδιότητες της Ανδρίτσαινας που είναι παράλληλα και ιδιότητες ολόκληρης της Ηλείας, ολόκληρης της Δυτικής Πελοποννήσου.

Η πολιτιστική ομπρέλα του καλοκαιριού

Οι Ανδριτσάνοι φρόντισαν, όπως και οι περισσότεροι Ηλείοι, να συναντιούνται τα καλοκαίρια με αφορμή τις πολιτιστικές εκδηλώσεις κάθε χωριού: Η Λινίσταινα και το Μάτεσι τιμούν τη μνήμη της Αγίας Παρασκευής στα τέλη Ιουλίου, και μετά παίρνει σειρά η Δαφνούλα (6 Αυγούστου) για να φτάσουμε παραμονές του Δεκαπενταύγουστου, όταν κάθε χρόνο οργανώνονται τα Φιγάλεια με συμμετοχή της Καστρούγκαινας, του Δραγωγίου, της Γάρδιτσας, του Στομίου και, βέβαια, της Φιγαλείας. Νωρίτερα, στις 14 Αυγούστου το πανηγύρι έχει έδρα στου Σέκουλα, ενώ ανήμερα της Παναγίας έχουμε το Λινιστιάνικο Αντάμωμα, την ίδια μέρα που γιορτάζουν το Μάτεσι, η Θεισόα και το Φανάρι. Μέσα σε ένα 20ήμερο όλοι οι κάτοικοι του ορεινού όγκου της Ανδρίτσαινας μπορούν να ανταμώσουν, να γιορτάσουν, να σμίξουν. Ακόμα και όσοι δεν μπορούν να ανηφορήσουν προς τα εκεί πριν τις αρχές Σεπτεμβρίου, έχουν την ευκαιρία στις 10 του μήνα να βρεθούν στα Μπαλέικα του Σέκουλα και να πάρουν μέρος στο πανηγύρι.

Αυτή η «πολιτιστική ομπρέλα" του καλοκαιριού, όμως, χρειάζεται αναδιοργάνωση. Πρώτον, με πρωτοβουλία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης μπορούν οι πολιτιστικές εκδηλώσεις να επεκταθούν σε όλο το καλοκαίρι, δηλαδή από τα τέλη Ιουνίου μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου. Δεύτερον, είναι ξεκάθαρο, πια, ότι τα παραδοσιακά πανηγύρια με δημοτικά τραγούδια, χύμα κρεατικά στα πλαστικά τραπέζια και μπύρα συγκινούν μόνο όσους έχουν μνήμες από αυτά. Δεν συγκινούν τους υπόλοιπους, που είτε μικροί δεν θυμούνται ανάλογα γλέντια, είτε δεν γεννήθηκαν στην περιοχή αλλά πολύ θα ήθελαν να την επισκέπτονται συχνά. Περισσότερη φαντασία, αλλά και διατήρηση του παραδοσιακού χρώματος ίσως είναι το μυστικό για πανηγύρια σε χωριά με πολύ περισσότερο κόσμο. Ακόμα και κατακαλόκαιρα. Αν, για παράδειγμα, η Τοπική Αυτοδιοίκηση οργανώσει μια χρονιά ανάμεσα στα παραδοσιακά πανηγύρια των χωριών (ας πούμε γύρω στις 10 Αυγούστου) μια κατάβαση του Φαραγγιού της Νέδας, σε συνεργασία με ταξιδιωτικά πρακτορεία, ή ακόμα μια ετήσιας διάρκειας επαναλαμβανόμενο διαγωνισμό στα Γυμνάσια και τα Λύκεια της Ηλείας για τον Επικούριο Απόλλωνα με επίσκεψη των νικητών το καλοκαίρι επιτόπου και αναλυτική ξενάγησή τους από επαγγελματία ξεναγό και αρχαιολόγους, ίσως αρχίσει να αυξάνεται το ενδιαφέρον για τα καλοκαίρια στην Ανδρίτσαινα. Και μετά τα καλοκαίρια, θα γεννηθεί το ενδιαφέρον και για τις άλλες εποχές. Ήδη το 2006 διοργανώθηκε στις 10 Ιουλίου εκδήλωση για τη συμβολή της ορεινής Ολυμπίας στον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων, ενώ στα τέλη Ιουνίου στο Φανάρι αναβίωσε με τοπική πρωτοβουλία ο παραδοσιακός θερισμός. Αμέσως μετά τον Δεκαπενταύγουστο διοργανώθηκαν οι Απολλώνιοι Ολυμπιακοί Αγώνες, με πρωτοβουλία του ιστορικού Συλλόγου Ολυμπίων και της ακούραστης προέδρου του, Βιβής Δερεχάνη- Σταυροπούλου. Αν αυτές οι πρωτοβουλίες γίνουν πιο συστηματικές (π.χ. να καθιερωθούν κάθε χρόνο) τότε κάτι θα αρχίσει να κινείται…

Πέραν της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και τέτοιων φωτισμένων ανθρώπων, σημαντικό ρόλο σε αυτό το πεδίο μπορεί να παίξει και η Αναπτυξιακή Ολυμπίας (ΑΝΟΛ). Ήδη η Ανδρίτσαινα εντάχθηκε στο πρόγραμμα ανάπτυξης ορεινών όγκων και τον Μάρτιο 2006 εγκρίθηκαν τα πρώτα προγράμματα ανάπλασης οικισμών και προστασίας- ανάδειξης αξιόλογων αρχιτεκτονικών στοιχείων, με αποτέλεσμα επτά ιδιωτικά κτήρια της πόλης να αλλάξουν όψη, να γίνουν πολύ πιο ελκυστικά, χωρίς βέβαια να χάσουν τίποτα από τον παραδοσιακό τους χαρακτήρα. Τέτοιες πρωτοβουλίες πρέπει να διαρκούν όσο υπάρχουν αντίστοιχα προγράμματα και, κυρίως, περιοχές όπως η Ανδρίτσαινα πρέπει εγκαίρως να εκμεταλλευτούν την απόφαση της Κυβέρνησης Καραμανλή να διαθέσει το 82% των πόρων του Δ! ΚΠΣ στην Περιφέρεια. Τα μυστικά εδώ είναι ταχύτητα στον προσδιορισμό του προσανατολισμού ανάπτυξης για την περιοχή και καλά Τεχνικά Δελτία. Όλα τα άλλα είναι πολύ ευκολότερα να γίνουν!

Ένα φορτίο, βαρύ σαν Ιστορία!

Το πνευματικό φορτίο της Ανδρίτσαινας ήταν εκείνο που κράτησε ζωντανή την όμορφη πόλη στη σύγχρονη εποχή. Η βαριά κληρονομιά του Πρωτοφιλικού Παναγιώτη Αναγνωστόπουλου έκανε την Ανδρίτσαινα γνωστή σε όλη την Ελλάδα ήδη από τα πρώτα χρόνια της απελευθέρωσης. Σήμερα, η φιγούρα του Αναγνωστόπουλου μπορεί να αποτελέσει κρίσιμο μέγεθος στο «πολιτιστικό- αναπτυξιακό σακούλι» της Ανδρίτσαινας. Πόσες εκδηλώσεις, για παράδειγμα, πραγματοποιήθηκαν έστω στη διάρκεια του καλοκαιριού στην περιοχή για την ανάδειξη της προσφοράς του; Πόσες προσπάθειες έγιναν για την ανεύρεση νέων επιστημόνων στον τομέα της Ιστορίας με καταγωγή από την περιοχή μας (ή και με μόνο το επιστημονικό τους ενδιαφέρον), ώστε να δημιουργηθεί μια πρώτη ομάδα ειδικών που θα φροντίσει να συνδέσει το πρόσωπο του Αναγνωστόπουλου με τον τόπο καταγωγής του; Το ζήτημα των Ηλείων της Διασποράς εντός κι εκτός Ελλάδος έχει ήδη τεθεί στο παρόν πόνημα. Για την Ανδρίτσαινα ειδικά υπάρχουν πρόσθετοι λόγοι που επιβάλλουν την ενεργοποίηση αυτού του σχεδίου: Η περιοχή έχει ιστορικό και περιβαλλοντικό υλικό πρώτης τάξεως, που στα χέρια φωτισμένων ανθρώπων θα γίνει εργαλείο ανάπτυξης. Απλώς χρειάζεται να εντοπίσουμε αυτούς τους ανθρώπους και να βάλουμε στα χέρια τους τα εργαλεία. Κυρίως χρειάζεται στην ευρύτερη ανδριτσάνικη οικογένεια να επικρατήσει ένα κλίμα εγρήγορσης κι αισιοδοξίας για τον τόπο τους, στη θέση του σημερινού κλίματος εγκατάλειψης και αναχωρητισμού. Κάνει λάθος όποιος ασχολείται με την πολιτική να παραγνωρίζει τον ψυχολογικό τομέα. Παρά που μόνος του αυτός, χωρίς περιεχόμενο πολιτικής, δεν μπορεί να λειτουργήσει, ωστόσο δεν αποδίδει και το αντίστροφο: Η ύπαρξη περιεχομένου πολιτικής χωρίς την ψυχολογική ανάταση όσων εμπλέκονται στην εφαρμογή του. Ποιο πολιτικό σχέδιο σε καιρό Δημοκρατίας απέδωσε, όταν επιχειρήθηκε από απελπισμένους και παραιτημένους; Κανένα.

Οι άλλοι δυο πυλώνες πολιτιστικής ανάδειξης της Ανδρίτσαινας είναι, ασφαλώς, το Λαογραφικό της Μουσείο και η Νικολοπούλειος Βιβλιοθήκη της. Άλλες πόλεις με αντίστοιχα πλεονεκτήματα μας δείχνουν το δρόμο της αξιοποίησης και των δυο. Είναι, για παράδειγμα, τόσο δύσκολο η Νικολοπούλειος Βιβλιοθήκη κάθε καλοκαίρι, που η περιοχή γεμίζει πατριώτες κι επισκέπτες, να οργανώνει σειρά από εκδηλώσεις, γύρω από μια εκ των αρκετών σπανίων εκδόσεών της; Να χρησιμοποιείται μια σπάνια έκδοσή της ως καμβάς, γύρω από τον οποίο θα υφαίνονται πολλές εκδηλώσεις, ομιλίες, Ημερίδες, διαγωνισμοί μαθητών κλπ;

Η ανάπτυξη αρχίζει από τον Αμπελιώνα

Η σημαντικότερη επένδυση που έγινε πρόσφατα στην περιοχή είναι η ξενοδοχειακή μονάδα της οικογένειας Νίκου Αγγελόπουλου στον Αμπελιώνα. Το σύγχρονο συγκρότημα ξενώνων είναι πρώτης τάξεως ευκαιρία για να αρχίσουν οι tour operators να ξαναβάζουν την ορεινή Ηλεία στους προορισμούς τους, εάν δεν υπήρχαν τα γνωστά, χιλιοειπωμένα προβλήματα: Η ανυπαρξία σύγχρονων οδικών αξόνων για να φτάσει κανείς στην Ανδρίτσαινα είναι η σημαντικότερη, μαζί με τη συνακόλουθη αδυναμία της τοπικής κοινωνίας να κρατήσει εκεί τα παιδιά της, με αποτέλεσμα να λείπουν οι υποδοχείς ενός τουριστικού ρεύματος. Μην ξεχνάμε και το φιάσκο με το ΙΕΚ εναλλακτικού τουρισμού: Ολόκληρη η περιοχή κινητοποιήθηκε, θέλοντας να βοηθήσει την ιστορική πόλη της Ανδρίτσαινας, αλλά είχαν ξεχάσει το σημαντικότερο: Να ερευνήσουν αν και κατά πόσο μια σχολή «Οδηγών βουνού» θα είχε ανταπόκριση στη σημερινή Ανδρίτσαινα. Αποτέλεσμα: Με χίλια βάσανα ιδρύθηκε το αντίστοιχο ΙΕΚ, αλλά δεν λειτούργησε ποτέ διότι δεν βρέθηκαν τουλάχιστον 15 σπουδαστές που είναι ο ελάχιστος αριθμός για να λειτουργήσει η σχολή. Κι αντί αυτό το φιάσκο να προβληματίσει όσους αποφασίζουν στο πόδι και να τους οδηγήσει στη μόνη σωστή μέθοδο, δηλαδή στη συνολική μελέτη των αναπτυξιακών στόχων του νομού ανά δήμο, βασισμένη στις δυνατότητες κάθε περιοχής και στις επιλογές της τοπικής κοινωνίας, δυστυχώς συνεχίζεται η ίδια κατάσταση, των αποσπασματικών μέτρων για τα οποία σπαταλιέται τεράστια ενέργεια, με μηδαμινά, αν όχι ανύπαρκτα, αποτελέσματα. Αυτή είναι η κατάσταση σήμερα, δυστυχώς. Ωστόσο, είναι στο χέρι μας να την αλλάξουμε.

Επιστρέφουμε στην Ανδρίτσαινα. Η μεγάλη επένδυση στον Αμπελιώνα έγινε με προοπτική η μονάδα να εργάζεται σε 12μηνη βάση εξυπηρετώντας τουρίστες που επιλέγουν την Ανδρίτσαινα, μια πανέμορφη πόλη στο κέντρο ενός τριγώνου, με άκρα του τον Επικούριο Απόλλωνα, την ιστορική Καρύταινα και την πανέμορφη περιοχή της Τριφυλίας. Η περιοχή αναδεικνύεται και άλλες επενδύσεις έρχονται να συμπληρώσουν το τοπίο. Για παράδειγμα, την περιοχή «Βουλωμένη Βρύση» επέλεξε ο επιχειρηματίας Σάββας Αγγελόπουλος για να πραγματοποιήσει τη δική του επένδυση: Μια ξενοδοχειακή μονάδα τριών αστέρων, με πισίνα, που συμπληρώνει με τον καλύτερο τρόπο τους παραδοσιακούς ξενώνες της πόλης. Στην κεντρική πλατεία της Ανδρίτσαινας ο επισκέπτης μπορεί να κοιμηθεί στον ξενώνα του Μπαλκάμου, και να ξυπνήσει σε μια ονειρική θέα, κλπ. Με δυο λόγια, η Ανδρίτσαινα ετοιμάζεται για την εποχή της ανάπτυξης. Όλοι οφείλουμε να συνδράμουμε αυτή την προσπάθεια.

Επιχειρηματικότητα, ο κρυφός άσσος

Οι τουριστικές επενδύσεις των Αγγελόπουλων δεν είναι οι μοναδικές ενδείξεις άνθησης της επιχειρηματικότητας στην περιοχή. Η επένδυση που έκανε ο Τάκης Δαβιλάς στου Σέκουλα, ιδρύοντας μια εξαιρετική μονάδα παραγωγής κι εμπορίας μελιού αποτελεί τρανό παράδειγμα πώς σοβαρές επιχειρηματικές πρωτοβουλίες, που ούτε απέραντα κεφάλαια χρειάζονται, ούτε εγκυκλοπαιδικές γνώσεις, μπορούν να αποδώσουν πάρα πολύ καλά. Η μονάδα αυτή εξάγει ήδη το μέλι της μέχρι τη μακρινή Ιαπωνία! Τέτοιες νησίδες επιχειρηματικότητας, βέβαια, δεν υπάρχουν μόνο στην Ανδρίτσαινα. Όλη η Ηλεία γνωρίζει τον αντιπρόεδρο του Επιμελητηρίου και δημοτικό σύμβουλο Βαρθολομιού Γιάννη Σούλη, ο οποίος εξάγει υφαντά στην… Κίνα. Όπως λένε οι φίλοι του, ο άνθρωπος αυτός μπορεί να πουλήσει πάγο στους Εσκιμώους. Δεν συνεχίζω την αναφορά σε πρόσωπα, για να μην αδικήσω μέσα από την παράλειψη ή την ελλιπή αναφορά κάποιον αληθινά φωτισμένο επιχειρηματία. Το βέβαιο είναι ότι η επιχειρηματικότητα είναι ο κρυφός άσσος κάθε περιοχής της Ηλείας, και φυσικά της Ανδρίτσαινας, ενώ εδώ πρέπει να προσθέσουμε τα πολύ σημαντικά εργαλεία που δίνει σε νέους επιχειρηματίες και υποψήφιους να ανοίξουν μια δική τους δουλειά, η σημερινή Κυβέρνηση. Αυτό που χρειάζεται από τους ενδιαφερόμενους, είναι μεράκι και πολλή δουλειά.

Στο μεταξύ, δεν ξεχνούμε τα αυτονόητα

Ωραία και καλά όλα αυτά τα αναπτυξιακά, αλλά θα κινούνται πάντα στο πεδίο της φαντασίας αν δεν φροντίσουμε νωρίτερα τα αυτονόητα. Ο δρόμος Κρέστενα- Ανδρίτσαινα είναι άμεση ανάγκη να εκσυγχρονιστεί και ο παραποτάμιος του Αλφειού να ολοκληρωθεί. Πέραν των διευθετήσεων στο δρόμο, οφείλουμε να μεριμνήσουμε και για τις κατολισθήσεις, οι οποίες είναι πολλαπλώς επικίνδυνες. Οι δυσκολίες στους τομείς της οδοποιίας και της αποχέτευσης κάνουν τη ζωή των λίγων κατοίκων της περιοχής αληθινά δύσκολη και αποθαρρύνουν την έλευση περισσότερων επισκεπτών. Ο δρόμος για τη Λινίσταινα έχει σημεία πολύ επικίνδυνα, ενώ εδώ και δυο χρόνια ένα ολόκληρο κομμάτι του δρόμου είναι βυθισμένο. Όσο τέτοια φαινόμενα αντιμετωπίζονται από τους τουρίστες ως φολκλορικές εμπειρίες, έχει καλώς. Αλλά αν οι τελευταίοι συνειδητοποιήσουν ότι απλώς πρόκειται για αμέλειες τοπικών παραγόντων, τότε το όποιο τουριστικό ρεύμα έχει δημιουργηθεί με κόπο και προσπάθειες, θα ανακοπεί κατά τρόπο επώδυνο. Ας φροντίσουμε, λοιπόν, όσο υπάρχει καιρός, για τα αυτονόητα. Επικίνδυνο είναι και το γεφύρι εισόδου στην Ανδρίτσαινα από την πλευρά της Τρίπολης, ιδιαίτερα για τα οχήματα μεγάλου όγκου που εκτελούν μεταφορές.

Από την άλλη μεριά, ήδη δρομολογήθηκαν μερικά απαραίτητα έργα: Τον Δεκέμβριο 2005 υπογράφτηκε η προγραμματική σύμβαση ανάμεσα στο Δήμο Ανδρίτσαινας και την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδος και τη Νομαρχία. Στη σύμβαση αποφασίστηκε (και διατέθηκαν τα ανάλογα κονδύλια) μια σειρά έργων: Σύνδεση Πλατιά- Δραγώγι, δρόμοι σύνδεσης οικισμού Κάρμι με Ανδρίτσαινα και οικισμού Ρόβια επίσης με Ανδρίτσαινα, βελτίωση του κεντρικού δρόμου της πόλης μέχρι την πλατεία Αγίου Νικολάου, ανάπλαση μονοπατιών και καλντεριμιών στη Λινίσταινα, ανάπλαση πλατειών Σέκουλα, Ματεσίου, Θεισόας, Βρυσών Κουκούλα, Τζαβελαίων, Ροβίων, Ματεσίου, Συκιών, Κουφόπουλου, Δαφνούλας κλπ.

Νωρίτερα, (στα μέσα του 2005) στο πλαίσιο των Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων (ΟΠΑΑΧ) έγινε μια προσπάθεια διευκόλυνσης των επενδύσεων στην περιοχή Ανδρίτσαινας, χωρίς θεαματικά αποτελέσματα.